Hoe 'klinkt' een bijna-doodervaring?

De wetenschap staat nooit stil – ook in het muziekwezen niet. In november belicht cardioloog Pim van Lommel de rol van muziek bij bijna-doodervaringen in zijn lezing 'Eindeloos Bewustzijn'.

In de hele mensgeschiedenis zijn er mensen geweest die vertellen over een buitengewone ervaring na een levensbedreigende crisis. Dit wordt tegenwoordig een bijna-doodervaring (BDE) genoemd. Steeds vaker worden deze ervaringen gemeld: als gevolg van verbeterde reanimatietechnieken overleven steeds meer mensen een crisis, en de inhoud van de BDE en het effect op patiënten lijkt wereldwijd hetzelfde.

Een BDE, of een ervaring van een verruimd bewustzijn, kan onder verschillende omstandigheden plaatsvinden, zowel tijdens een totale uitval van alle hersenfuncties bij een hartstilstand als onder omstandigheden waarbij de hersenen normaal functioneren zoals bij meditatie. Verschillende elementen van een BDE worden gemeld, zoals het waarnemen van je eigen reanimatie, een tunnel, een helder licht, een niet-wereldse omgeving met prachtige kleuren. 

Of bijvoorbeeld met transcendentale, harmonische melodieën, een levens­terugblik, het ontmoeten van overleden familieleden, of een bewuste terugkeer in het lichaam. Een zeer ingrijpende ervaring, die buiten ons normale verwachtingspatroon valt, waar eigenlijk geen woorden voor zijn en die meestal onbesproken blijft. 

Met name woorden vinden voor de ‘ongelooflijk intense en muzikaal perfecte harmonieën’ is heel moeilijk. Zoals iemand het beschreef: ‘Muziek, maar dan totaal anders, zoals ik het nog nooit op aarde had gehoord. Het is alsof ontelbare mooie en harmo­nieuze stemmen een hemelse melodie zingen die een orkest begeleiden van zacht klinkende instrumenten. Elke stem in het koor harmonieert met het geheel. De muziek straalt een ongelooflijke liefde en vreugde uit die je intens beroert. Dit is muziek op een niveau dat voorbij gaat aan het gehoor; het wordt innerlijk beleefd en gevoeld.’

Verschillende musici hebben na hun BDE geprobeerd deze klanken tot leven te brengen, zoals Steve Roach met zijn Structures of Silence en Mike Oldfield met Music of the Spheres. Ook Symphony No 7 (Angel of Light) van Eino­juhani Rautavaara en Harmony of the Spheres van Joep Franssens zijn voorbeelden van composities die raken aan de muzikale ervaringen van mensen met een BDE. Vocale muziek van de middeleeuwse mystica Hildegard von Bingen, sommige composities van Arvo Pärt, Aleksandr Skrjabin en Erik Satie, maar ook koorwerken van Johann Sebastian Bach roepen vaak diepe emoties en herkenning op bij mensen die een BDE hebben ervaren.

Dit artikel verscheen eerder in Preludium, programmablad van Het Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest. Lees de volledige artikels: www.preludium.nl