Componist Anna Clyne en klarinettist Martin Fröst

Klarinettist Martin Fröst: ‘Ik probeer veel dingen die buiten mijn comfortzone liggen’

Martin Fröst is een van de meest vernieuwende klarinettisten van dit moment. Zijn grensverleggende programma’s trekken een divers publiek en ook als dirigent van het Swedish Chamber Orchestra trekt hij de aandacht met originele projecten. Enthousiast vertelt hij over de samenwerking met Anna Clyne.

Op de vraag hoe Martin Fröst zichzelf zou typeren als musicus moet hij goed nadenken en tijdens het gesprek zal hij nog een paar keer terugkomen op dit onderwerp met een paar filosofische uiteenzettingen. Hij is zijn ouders dankbaar dat ze hem als kind de kans hebben gegeven om voor een carrière als musicus te kiezen. ‘Ik ben opgegroeid in het noorden van Zweden in een stad waar niet zo veel aan cultuur werd gedaan. Gelukkig waren mijn ouders zo slim om allemaal verschillende instrumenten in huis te halen.

Meer genieten

Ik ben begonnen met vioolspelen maar dat was geen succes, ik kon er niets van. Daarna heb ik van alles uitgeprobeerd, waaronder de klarinet, en toen ik rond mijn negende voor het eerst het Klarinetconcert van Mozart hoorde was ik verkocht. Ik nam het klarinetspel heel serieus en op mijn vijftiende vertrok ik in mijn eentje naar het conservatorium van Stockholm waar mijn medestudenten ruim vijf jaar ouder waren.

Destijds heb ik me nooit afgevraagd of ik de juiste instelling had, ik had nu eenmaal een enorme focus en aandrang om zo goed mogelijk klarinet te leren spelen. Onlangs kreeg ik echter een verrassend leuke vraag van een jonge student tijdens een masterclass. ‘Wat voor advies zou je jezelf geven als je weer negentien zou zijn?’ Mijn antwoord was: ‘Meer genieten!’ Want ik nam alles erg serieus en mijn zelfkritiek was genadeloos. Ik gaf mezelf geen kans om plezier te hebben in mijn studie.

Gelukkig heb ik dat in de loop der jaren wel geleerd, om meer te genieten van het moment en om iedere keer opnieuw weer iets moois te creëren in het hier en nu. Ik weet niet waar mijn nieuwsgierigheid naar nieuwe dingen vandaan komt, maar ik heb altijd een sterke drang om te experimenteren.

De basis van mijn spel ligt in het klassieke repertoire, maar daarnaast speel ik ontzettend graag nieuwe composities en zoek ik naar nieuwe manieren om klassieke muziek te presenteren aan een zo divers mogelijk publiek. Daarbij probeer ik veel nieuwe dingen uit die buiten mijn comfortzone liggen, zoals dansen of zingen tijdens het klarinetspelen. Juist omdat ik me sowieso niet zo snel comfortabel voel, ervaar ik dat experimenteren niet als éxtra spannend. Dat oncomfortabele gevoel hoort bij mij en belemmert me niet om goed te presteren en nieuwe uitdagingen aan te gaan.’

Samenwerking

Een belangrijke eigenschap van Fröst is, naar eigen zeggen, dat hij goed kan samenwerken. Of je nu dirigent bent of solist, of zoals Fröst allebei, de basis voor een succesvol concert is een goede samenwerking en communicatie met het orkest. Die behoefte aan samenwerken deelt hij met de componiste Anna Clyne.

‘We hebben deze zomer veel contact gehad. Ik heb over mezelf verteld en ik heb verschillende speeltechnieken laten horen en daarmee is Clyne aan de slag gegaan. Ze heeft een fantastisch stuk geschreven. We hebben ons samen afgevraagd: wat is er allemaal mogelijk op een klarinet? In één deel moet ik zingen tijdens het spelen. Die techniek had ik zelf aan haar voorgedaan, maar zij heeft me echt een beetje gepusht om me verder te ontwikkelen.

Componist Anna Clyne: ‘Samenwerken is een bron van inspiratie’

Componist Anna Clyne stelde meteen voor om klarinettist Martin Fröst bij dit interview te betrekken – haar nieuwe werk was tenslotte in samenwerking met hem ontstaan. Het typeert haar werkwijze: altijd op zoek naar verbinding met musici, kunstenaars en de gemeenschap waarvoor ze schrijft.

Het was bovendien Fröst die Clyne uitkoos voor een compositieopdracht. ‘Zo’n samenwerking is een grote bron van inspiratie. Ik begon met luisteren naar zijn opnames om een gevoel te krijgen voor zijn persoonlijkheid als musicus en uiteraard zijn ongelooflijke virtuositeit. Vanaf het begin is het een heel interessant proces geweest, met een nauwe samenwerking. Ik heb zijn openheid daarin erg gewaardeerd.

Het begon met een online ontmoeting, waarbij hij mij allerlei bijzondere technieken liet zien en horen, zoals zingen en spelen tegelijk, flatterzunge (blaastechniek waarbij de musicus de letter r op het puntje van zijn tong laat rollen, red.) en andere interessante speciale effecten. Met die informatie maakte ik vijf schetsen met verschillende karakters en die stuurde ik naar Martin. Online bespraken we de schetsen en gaf hij feedback op wat wel en niet werkt, wat nog beter passend voor het instrument geschreven kon worden. Met die input heb ik mijn ideeën opnieuw verklankt voor klarinet en orkest. Elk deel dat af was stuurde ik naar Martin en dan speelde hij me online stukjes voor. Hij is van begin tot eind echt een partner geweest in het proces, dat was heel inspirerend.’

Liefde voor melodie

Met samenwerking is het voor Anna Clyne ook allemaal begonnen. ‘Toen ik zeven was kregen we een piano, maar er ontbraken wat hoge toetsen. Dus ik schreef kleine composities waarbij ik die toetsen ontweek. Een van mijn beste vrienden speelde fluit, dus ik schreef stukjes voor fluit en piano. Bij ons klonk vroeger folk en pop, Bob Dylan, Fleetwood Mac, David Bowie. Hoewel ik in een andere muziektaal schrijf, is de liefde voor de melodie erg belangrijk voor mij gebleven.

Mijn eerste compositieleraar kreeg ik pas op mijn twintigste. Dat is nogal laat om te beginnen met lessen, maar achteraf gezien prijs ik mezelf daarmee gelukkig. Als je als jonge componist vroeg onder de vleugels komt van een leraar, heb je nog niet precies uitgevogeld wat je wilt zeggen. Dan word je makkelijk overrompeld door de stijl van je mentor. Ik wist als twintiger heel goed wat ik wilde zeggen, maar ik had nog niet alle muzikale gereedschappen om het te kúnnen zeggen.’

Aan de Canadese Queen’s University en de Manhattan School of Music kon de in Londen geboren componiste bij Julia Wolfe haar technieken verfijnen. ‘Voor die lessen ben ik erg dankbaar. Ik vind Julia’s muziek geweldig en voel me bevoorrecht dat ik via haar en via Bang on a Can (het mede door Wolfe opgerichte ensemble en componistencollectief, red.) een band kon opbouwen met de New Yorkse muziekgemeenschap. Haar geweldige liefde voor samenwerken is ook een grote invloed geweest. Zij leerde mij te vertrouwen op mijn intuïtie als componist. Als je je creatieve invallen kunt vertrouwen heb je de strijd al voor de helft gewonnen.’

Deze interviews verschenen eerder in Preludium, programmablad van Het Concertgebouw en het Koninklijk Concertgebouworkest. Lees de volledige artikels: www.preludium.nl