Tien jaar opMaatorkest: een enthousiaste bende op het podium

Al tien jaar laat het opMaatorkest schoolkinderen kennismaken met de wereld van het symfonisch orkest. Met dit initiatief richt het Antwerp Symphony Orchestra zich tot leerlingen uit Antwerpse basisscholen (Omnimundo, Sint-Eligius, De Schakel en Aan de Stroom) die doorgaans niet in contact komen met klassieke muziek. Aan de Stroom, een stedelijke basisschool op Linkeroever, verwelkomt het opMaatorkest voor het achtste jaar op rij. De schoolvisie op talentontwikkeling sluit naadloos aan bij de aanpak van de muziekdocenten. Ingrid Clynhens, de directrice van Aan de Stroom, en Tom Johnson, die zangles geeft aan de kinderen van het opMaatorkest, praten vol vuur over het project. 

Jullie brengen 400 jonge muzikanten samen op het podium… Hoe gaat dat in zijn werk? 

Tom: Leerlingen uit het derde en vierde leerjaar van vier Antwerpse scholen nemen deel aan het project. Na een kennismaking met het symfonisch orkest kiezen de kinderen een instrument uit, waarna ze iedere week, tijdens de schooluren, les krijgen van professionele muziekdocenten. Eén keer in de maand krijgen ze zangles. Aan het einde van het schooljaar volgt een concert in de Koningin Elisabethzaal met de deelnemers van alle scholen samen, versterkt door het Antwerp Symphony Orchestra. De werking is geïnspireerd op El Sistema, een muziekproject uit Venezuela, en het Amsterdamse Leerorkest.   

Ingrid: We beginnen telkens kleinschalig met een concertje voor een vertrouwd publiek van ouders en medeleerlingen. Dan schuiven we op naar de bibliotheek en het woonzorgcentrum. Uiteindelijk geven alle kinderen samen het beste van zichzelf in de Koningin Elisabethzaal. De datum van het concert wordt met stip aangeduid in de agenda: niet alleen op school, maar ook thuis. Je voelt echt hoe trots de kinderen zijn, net als hun ouders, broers en zussen. Vol spanning kijkt iedereen uit naar die dag.

Aan de Stroom verwelkomt wel dertig verschillende talen en culturen. Hoe ervaren de kinderen klassieke muziek?

Tom: Het symfonische repertoire lijkt voor sommigen exotisch, want ze hebben er heel weinig ervaring mee. Maar aan het einde van de rit zijn kinderen goed vertrouwd met hun instrument en de werking van het orkest. Ze voelen zich vaak verbonden met de musici van het Antwerp Symphony Orchestra die hetzelfde instrument spelen. 

Ingrid: Soms herkennen mensen een instrument en worden ze nieuwsgierig naar het symfonisch orkest. Die universaliteit is heel belangrijk. Zo vertelde een Afghaanse vader me dat hij viool speelt, maar dat zijn instrument was achtergebleven in zijn land. Tijdens zo’n gesprek volgen er wel eens leuke, maar ook trieste verhalen over vernietigde instrumenten of relaties die door de oorlog zijn kapot gegaan. 

Het opMaatorkest is in de eerste plaats een sociaal project.

Ingrid: Op onze school kijken we naar ieders talent, of je nu een leerling bent, een poetsvrouw, leerkracht of dirigent. We stimuleren de algemene ontwikkeling van kinderen, en dat gaat over meer dan alleen taal, wiskunde of sport. Het opMaatorkest helpt ons daarbij: muziek is een universele taal waarmee we de wereld ontdekken. Want bij ons willen we kinderen niet in een kokertje laten opgroeien. 

Onze leerlingen ervaren veel drempels om naar buitenschoolse activiteiten te gaan. Wij willen gelijke kansen voor iedereen. Daarom laten we kinderen op onze school van muziek proeven en hun talent en goesting ontwikkelen. Je ziet hen echt floreren tijdens de muziekles. Samen met het Antwerp Symphony Orchestra en Amaj vzw organiseren we ook een muziekkamp tijdens de paasvakantie, zodat kinderen kunnen genieten, beleven, spelen en les krijgen. Zo gaat het als een olievlek verder… Onlangs vertelde een moeder me dat haar dochter spaart voor een viool, al kost het instrument voor haar een klein fortuin. Het meisje is gebeten door de muziekmicrobe en gaat nu naar de muziekschool.

Een instrument leren is niet eenvoudig. Hoe pakken jullie dat aan? 

Tom: We begeleiden de kinderen op een speelse manier in kleine groepjes. Daarbij streven we niet naar perfectie: het technische aspect is maar een klein stukje van het verhaal. Al doen we natuurlijk ons uiterste best om er iets van te maken! We zoeken een balans tussen groepsgericht musiceren en individuele aandacht. Het instrument onder de knie krijgen, is in de eerste plaats een middel om andere zaken te beleven en te leren. 

Aanvankelijk beperkte het project zich tot het instrumentele luik. Maar als je nog maar twee noten op je dwarsfluit kent, zijn de mogelijkheden beperkt. Daarom dagen we de kinderen nu muzikaal nog meer uit door hen eerst te laten zingen. Dat maakt het gemakkelijker om een stuk vervolgens te verklanken op een instrument. Ook tijdens het concert in de Koningin Elisabethzaal wordt er veel gezongen.

Sijpelt de aanpak van het opMaatorkest ook door in de klas? 

Ingrid: Zeker! Wanneer Tom begint, nemen de kinderen netjes plaats op hun stoel. Het wordt dan muisstil, en zijn ze meteen gefocust. Die aanpak passen we ook toe in de klas: na de speeltijd volgt een rustig momentje, waarna de kinderen alerter zijn in de klas. Onze leerkrachten vragen wel eens: ‘hoe doe je dat in de vioolles’? De kinderen weten dan precies wat van wordt verwacht. Ook leerkrachten die niet bij het project betrokken zijn, pikken er wat van op: ze zien wat het project teweegbrengt.

Tom: Ik hecht een groot belang aan didactiek. Muziek is voor mij een middel om ook veel andere dingen te doen: kinderen leren zorg dragen voor hun instrument, respectvol omgaan met anderen, naar elkaar luisteren… Na verloop van tijd zitten ze heel anders in de les, want ze trainen heel wat vaardigheden. Daarom is het opMaatorkest ook heel nuttig voor kinderen die spontaan misschien niet voor muziek zouden kiezen. Meestal gebruiken we taal als middel om te leren, maar er voor heel wat leerlingen is taal nog te moeilijk of te nieuw. Via de muziek voelen ze zich meer betrokken bij de groep.

Ingrid: Iedere dinsdagochtend hangt hier muziek in de lucht, dat is fijn! De kinderen kijken echt uit naar de komst van de muziekdocenten Rhea, Yahandi, Robbe en Job, en de dirigenten Tom en Sterre. En ook de anderen leven mee. De leerlingen van de derde kleuterklas tot het zesde leerjaar komen supporteren in de Koningin Elisabethzaal. Ook de ouders komen luisteren, trots op het talent van hun kind.

Lien Vanreusel