Lisanne Soeterbroek: Concertmeester en portretfotografe

Tijdens het afgelopen seizoen bracht het Antwerp Symphony Orchestra tien maanden lang een ode aan multitalenten: kunstenaars die hun tijd en talent verdelen tussen verschillende kunsttakken. Deze mensen hebben immers meerdere talenten die ze met ons willen, ja moéten delen. Noem het gerust een roeping.

Ook in de eigen rangen van het orkest bevinden zich zulke duizendpoten. Wie ooit een concert van Antwerp Symphony heeft bijgewoond, heeft haar ongetwijfeld al aan het werk gezien. Lisanne Soeterbroek vervult sinds 2013 de rol van concertmeester, waarbij ze zorgt voor een vlekkeloze communicatie tussen de dirigent en het orkest. Maar naast haar uitzonderlijke talent op de viool grijpt Lisanne ook regelmatig naar haar camera en tovert bijzondere portretten tevoorschijn.

Tijdens een repetitie met Jaap van Zweden treffen we haar aan in de pauze. Boven een kop dampende thee fonkelen haar aandachtige ogen enthousiast terwijl ze onze vragen beantwoordt.

Hoe ben je erop gekomen het fototoestel in de hand te nemen en te beginnen met het maken van portretten? 

“Als muzikant ben je natuurlijk in de eerste plaats artiest, en dat betekent dat je toch een bijzondere kijk op de wereld hebt. Ik heb altijd een oog gehad voor schoonheid. In het dagelijkse leven viel het me al vaker op dat ik zowat overal schoonheid kon ontdekken. 'Wat ziet dit er goed uit, het zou geweldig zijn om deze schoonheid vast te leggen’, dacht ik regelmatig. Hoewel de interesse er dus altijd al was, had ik nooit echt gedacht dat ik de stap zou nemen om er daadwerkelijk iets mee te doen. Goede portretfoto’s maken vereist immers uitgebreide technische kennis.

De eerste keer dat ik serieus aan de slag ging met fotografie, was tijdens de COVID-periode. Ik zat toen veel thuis en had een solo-cd in productie, die stond al langer gepland, waarvoor een hoesje gemaakt moest worden. Dat was de perfecte gelegenheid om te experimenteren. Ik begon met een reeks zelfportretten en maakte uiteindelijk niet enkel de muziek, maar ook het hoesje voor de cd. Als je begint met fotograferen, begin je vaak met jezelf, dus dat was een ideaal project om mee te starten. Daarna begon de bal te rollen; ik wilde allerlei ander materiaal uitproberen en begon tweedehands spullen te kopen. Na een tijdje wil je je materiaal upgraden, en voor je het weet heb je een heel arsenaal aan lampen, schermen en lenzen."

Die diversiteit aan interesses lijkt een uitdaging te zijn. Hoe combineer je al je 'rollen' als concertmeester, fotograaf, strijkkwartetlid en docent?

“Dat is inderdaad een valkuil voor mij - ik heb vele interesses en wanneer ik me ergens mee ga bezig houden, dan doe ik het graag meteen voluit. Zo haal ik best wel wat projecten naar mezelf toe, naast concertmeester bij Antwerp Symphony heb ik ook nog mijn eigen strijkkwartet, Vespucci, met een daaraan verbonden stichting, ik ben hoofdvakdocent viool aan het conservatorium in Rotterdam. Dit seizoen kreeg ik van Antwerp Symphony de kans om enkele prominente gastsolisten en dirigenten te portretteren. Dat was bijzonder spannend en uitdagend.”

Die opdracht omvatte dat je negen prominente solisten zou portretteren, om een expositie in de businesslounge van de orkestzaal mee te vullen. Hoe ben je daaraan begonnen?

“Voor mij was dit een geheel nieuwe ervaring, en ik ben niet gewend om binnen strakke kaders te fotograferen. Aanvankelijk had ik moeite met het idee dat alle portretten binnen een reeks moesten passen. Na de eerste fotoshoot besloot ik dat idee los te laten en juist te kiezen voor een niet-coherente collectie. Er moest kleur zijn, er moest zwart-wit zijn, en ieder portret moest de unieke schoonheid van de persoon vastleggen zonder beperkingen. Het resultaat is een kleine inkijk in hoe ik, als concertmeester en fotograaf, de artiest zie. Ze zijn uniek, en de portretten die ik van hen maak dus ook.”

Hoe was het voor jou om de solisten en dirigenten te fotograferen, met wie je daarna als concertmeester ook nog samen ging werken?

“Het was natuurlijk een geweldige gelegenheid om de artiest op een andere manier te leren kennen, door samen een fotoshoot te doen en dus op een heel andere manier tegenover elkaar te staan. Ik merkte ook dat ze zich snel op hun gemak voelden bij mij, omdat we bijvoorbeeld nog even over de repetitie konden napraten. Ik ging telkens op zoek naar de juiste balans in de hoeveelheid energie die ik van de artiest durfde vragen, want ik begrijp als geen ander de enorme prestatie die ze later die avond bij het concert nog moeten leveren.”

Wanneer je een repetitieweek startte en wist dat de artiest daarna nog voor je camera zou staan, keek je dan al op een andere manier naar hem of haar?

“Zeker, vanaf het begin ging ik op zoek naar de unieke schoonheid van die persoon. Ik lette op hun expressies, hun bewegingen en hoe ze zich gedroegen, zodat ik de beste hoeken kon vinden om hen op een authentieke manier vast te leggen. Het blijft natuurlijk altijd spannend, want je weet nooit precies hoe iemand gaat reageren voor de camera, hoe het licht hen zal beïnvloeden, en hoe ze zich voelen in die setting. Maar juist die onvoorspelbaarheid maakt het zo boeiend en uitdagend.”

Dit seizoen spraken we met verschillende artiesten, die via verschillende manieren op zoek gingen naar alternatieve vormen van expressie. Denk je dat dat eigen is aan muzikanten?

“Ik geloof inderdaad dat artiesten op een bijzondere manier naar de wereld kijken. Door wat ik doe en het perfectionisme dat ik nastreef in mijn spel, zie ik overal veel details. Ik ben eerder optimistisch van aard en zie vaak het mooie en het goede in dingen. Zoals ik eerder al zei, geef ik alles wat ik doe veel richting en energie zodra ik me erin vastbijt.

Dit seizoen heb ik bijvoorbeeld het eerste familieconcert hier bij het orkest ontwikkeld, De Vier Seizoenen. Samen met acteur en theatermaker Freek de Craecker hebben we een voorstelling gemaakt waarbij muziek en woord werden gecombineerd, zodat de hele familie, ongeacht de leeftijd, ervan kon genieten. Dat vond ik heerlijk, ik kijk er al naar uit om het komende seizoen opnieuw zo’n voorstelling in elkaar te mogen boksen. Dan werken we een muzikale belevenis uit rond het verhaal van de tovenaar van Oz.“

Zijn er eigenschappen die je als concertmeester hebt ontwikkeld die je helpen bij het fotograferen?

“Een belangrijk onderdeel van mijn werk als concertmeester is het beheren van de groepssfeer en ervoor zorgen dat iedereen in het orkest zich gehoord voelt en op zijn gemak is. Mensen zich op hun gemak kunnen laten voelen is dus erg handig wanneer je iemand voor je hebt die geen professioneel fotomodel is. Ik vind het heel belangrijk dat de persoon die voor mijn lens staat zich comfortabel voelt, zodat hun ware persoonlijkheid naar voren kan komen in de foto's.”